Với nhiều người đang muốn biết Làng Gốm Bát Tràng ban đầu có tên gì? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về Làng Gốm Bát Tràng, và những câu chuyện thú vị về hành trình phát triển kéo dài hơn 1000 năm của Làng Gốm Bát Tràng.
Bài viết sẽ giới thiệu cho bạn những thông tin thú vị về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật của ngôi làng gốm này, từ các công đoạn sản xuất gốm truyền thống cho đến những sản phẩm gốm nghệ thuật tinh xảo được tạo ra bởi những nghệ nhân tài ba của Làng Gốm Bát Tràng. Hãy cùng daohocthuat.com bắt đầu hành trình khám phá bí mật đằng sau sự phát triển vĩ đại của Làng Gốm Bát Tràng, và tìm hiểu thêm về một trong những di sản văn hoá tiêu biểu của Việt Nam.
Làng gốm Bát Tràng ban đầu tên là gì?
Làng gốm Bát Tràng ban đầu có tên là Bạch Thổ Phường, là một địa điểm thu hút những người thợ gốm đến từ làng Vĩnh Ninh Tràng, Bồ Xuyên, Bạch Bát (các vùng Thanh Hóa – Ninh Bình trước đây) để định cư và mở lò làm gốm, gạch.
Với vị trí cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 16km, làng gốm Bát Tràng nằm tại vùng tả ngạn sông Hồng, xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, TP Hà Nội. Đây là nơi sản xuất ra các sản phẩm gốm sứ cao cấp và đa dạng về mẫu mã, phục vụ khách hàng không chỉ trong nước mà còn cả quốc tế.
Kể từ khi dòng họ Nguyễn Ninh Tràng (Thanh Hóa) di cư đến đất Bát Tràng ngày nay, làng gốm Bát Tràng đã có gần 1000 năm lịch sử. Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, Bát Tràng đã có rất nhiều tên gọi khác nhau.
Tên gọi “Bát Tràng” không chỉ đơn thuần là một tên của một làng, mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc về văn hóa, truyền thống và tầm quan trọng của nghề gốm trong cuộc sống của cộng đồng. Ý nghĩa của “Bát” liên quan đến sự giàu có và “Tràng” thể hiện ý nghĩa của việc duy trì nguồn gốc, cội nguồn. Chữ “Bát” còn được kết hợp với hình ảnh bát ăn của nhà sư, mang ý nghĩa tương tự. Điều này thể hiện sự kết hợp giữa vẻ đẹp nghệ thuật và ý nghĩa tâm linh trong sản xuất gốm tại làng Bát Tràng. Trong suốt lịch sử dài của mình, làng gốm Bát Tràng đã trở thành một biểu tượng văn hóa của Việt Nam và được rất nhiều người biết đến trên toàn thế giới.
Ý nghĩa của tên gọi Bát Tràng
Gốm Bát Tràng là một trong những nghệ thuật thủ công truyền thống của Việt Nam, được sản xuất tại làng Bát Tràng, thuộc xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Làng Gốm Bát Tràng nổi tiếng với những sản phẩm gốm sứ đa dạng và độc đáo, phong phú về chủng loại và mẫu mã, bắt nguồn từ hơn 500 năm trước.
Trong tên gọi của làng, chữ Bát (鉢) có nghĩa là bát ăn của nhà sư (tiếng Phạn là Patra), chữ Tràng (場, còn đọc là Trường) nghĩa là “cái sân lớn”, mang ý nghĩa đất đai của làng được dành riêng cho chuyên môn sản xuất gốm sứ. Hiện nay, tại các đình, đền và chùa ở Bát Tràng đều còn các chữ Bát Tràng được viết bằng chữ Hán là 鉢場.
Gốm sứ là một trong những sản phẩm thủ công được làm từ đất sét và những hỗn hợp của nó với các phụ gia vô cơ hoặc hữu cơ, được nung qua lửa. Và theo nghĩa rộng, gốm sứ là những sản phẩm được sản xuất bằng cách nung nguyên liệu dạng bột bao gồm các khoáng thiên nhiên và các chất vô cơ tổng hợp kể cả kim loại.
Trong quá trình sản xuất gốm Bát Tràng, người thợ gốm phải trải qua nhiều khâu công phu, bao gồm chọn và xử lý nguyên liệu đất, tạo hình sản phẩm, tạo hoa văn, phủ men và nung sản phẩm. Để có được những sản phẩm gốm Bát Tràng độc đáo, đẹp mắt và chất lượng, người thợ gốm phải có kinh nghiệm và kỹ năng chuyên môn, cũng như tinh thần cầu tiến và sáng tạo liên tục.
Theo quan niệm của người thợ gốm Bát Tràng, hiện vật gốm không chỉ đơn thuần là một sản phẩm thủ công, mà còn là một cơ thể sống, một vũ trụ thu nhỏ trong đó có sự kết hợp hài hòa của Ngũ hành (五行) là kim (金), mộc (木), thủy (水), hoả (火) và thổ (土). Sự phát triển của nghề nghiệp được xem như là sự hanh thông của Ngũ hành mà sự hanh thông của Ngũ hành lại nằm trong quá trình lao động sáng tạo với những quy trình kĩ thuật chặt chẽ, chuẩn xác.
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về nghệ thuật sản xuất gốm Bát Tràng, bạn có thể đến thăm làng gốm để trực tiếp quan sát các bước sản xuất và tìm hiểu về lịch sử và truyền thống của nghề thủ công này. Hầu hết, đồ gốm Bát Tràng được sản xuất theo lối thủ công, thể hiện rõ rệt tài năng sáng tạo của người thợ lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Lịch sử hình thành làng gốm Bát Tràng
Bạch Thổ Phường (phường đất sét trắng) là tên gọi đầu tiên của làng gốm Bát Tràng trong thời kỳ sơ khai, khi các họ Nguyễn Ninh Tràng theo vua Lý Công Uẩn di cư từ Trường Vĩnh Ninh (Thanh Hóa) đến địa phương này để khai hoang và lập nghiệp. Tuy nhiên, theo đó, không chỉ có Bạch Thổ Phường là tên gọi đầu tiên của Bát Tràng mà còn có nhiều tên gọi khác nhau theo từng thời kỳ lịch sử.
Vào thời kỳ Trần, Bát Tràng Phường là tên gọi được sử dụng để chỉ làng Bát Tràng. Khi đó, những người dân sống tại đây đã phát triển nghề gốm và tạo nên những sản phẩm nổi tiếng. Tuy nhiên, vào cuối thời kỳ Trần, xã Bát là tên gọi được sử dụng để chỉ đến khu vực này và đê Bát Tràng – Cự Khối trên sông Hồng đã được xây dựng để bảo vệ địa phương này trước lũ lụt.
Trong thời kỳ Lê Sơ, xã Bát Tràng là tên gọi chính thức được sử dụng để chỉ đến địa phương này. Vào thời điểm này, làng gốm Bát Tràng đã trở thành một trung tâm sản xuất gốm nổi tiếng và được biết đến ở khắp nơi. Theo tác phẩm Dư địa chí của Nguyễn Trãi, làng Bát Tràng đã có nghề làm bát và trở thành một trong những địa điểm sản xuất gốm lớn nhất khu vực này. Cho đến ngày nay, Bát Tràng vẫn tiếp tục phát triển và trở thành một điểm đến hấp dẫn với du khách và người dân địa phương.
Sự phát triển của làng gốm Bát Tràng
- Lịch sử làng gốm Bát Tràng trải qua nhiều tên gọi, nhưng nghề làm gốm của làng luôn phát triển và cải thiện chất lượng, kiểu dáng, mẫu mã. Thương hiệu gốm Bát Tràng ngày càng được nâng cao và vươn ra thế giới.
- Nghề gốm có từ trước làng Bát Tràng. Nghề gốm được tiền nhân đưa đến Bạch Thổ Phường, mở lò, lập làng, trở thành nổi tiếng: Gốm Bát Tràng.
- Các công trình kiến trúc của làng như Đình, Đền, Chùa, Văn Chỉ, phản ánh lịch sử làng và lịch sử nghề cùng cuộc chuyển cư từ quê cũ đến Bát Tràng rất rõ. Tên Bát Tràng xuất hiện đầu tiên trong cuốn “Đại Việt sử ký toàn thư” – thời kỳ nhà Trần trị vì quốc gia phong kiến Đại Việt.
- Sản phẩm của làng gốm Bát Tràng đa dạng, tuy cùng chất liệu là đất nung, nổi tiếng hơn cả gạch và gốm.
- Thời kỳ phát triển mạnh nhất của làng gốm Bát Tràng là vào thế kỷ XV – XVIII, lúc này các nước Tây Âu tràn sang châu Á, góp phần làm cho hoạt động giao thương buôn bán ngày càng phát triển.
Làng gốm Bát Tràng hiện nay đã phát triển vượt bậc, sản phẩm và quy mô đều tốt hơn. Tuy nhiên, nghệ thuật truyền thống vẫn được bảo tồn. Nhiều thế hệ thợ giỏi đã được vinh danh, trong đó có 8 thợ được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Hà Nội” và 3 thợ được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân dân gian Việt Nam” bởi Hiệp hội làng nghề Việt Nam. Đặc biệt, đã có hai gia đình được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Hà Nội” và một gia đình có cả vợ và chồng đều được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân”.
Thương hiệu gốm Bát Tràng
Với nền kinh tế ngày càng phát triển, làng nghề truyền thống Bát Tràng đã đạt đến đỉnh cao mới trong lịch sử phát triển của mình. Trải qua hàng trăm năm lịch sử phát triển liên tục, Bát Tràng đã chiếm lĩnh thị trường nội địa và đạt được những thành tựu đáng kể trong việc xuất khẩu sản phẩm sang nhiều quốc gia trên thế giới như Châu Âu, Châu Mỹ, Đài Loan, Hàn Quốc và Nhật Bản.
Với sự tham gia sản xuất kinh doanh của hơn 50 công ty và gần 700 hộ gia đình, làng nghề Bát Tràng đã trở thành trung tâm sản xuất gốm sứ hàng đầu của đất nước. Những doanh nghiệp này đã đóng góp không nhỏ vào nền kinh tế của đất nước, với một số doanh nghiệp đạt được doanh thu xuất khẩu lên tới 1 triệu USD trong một năm.
Ngoài những thành tựu về kinh tế, cuộc sống của người dân ở Bát Tràng cũng được cải thiện đáng kể. Nhà nước đã định hướng phát triển kinh tế và hạ tầng xã hội cho làng nghề này, đồng thời cũng quan tâm đến việc bảo tồn và phát triển các di tích lịch sử của làng. Nhân dân trong làng cũng tích cực đóng góp vào việc xây dựng cộng đồng và bảo vệ các di tích kiến trúc, trong đó có những công trình lịch sử quan trọng như Đình, Đền, Chùa và Văn Chỉ. Nhiều di tích này đã được trùng tu và tôn tạo, và được xếp hạng là những di tích lịch sử quan trọng của đất nước. Ngoài ra, các di tích kháng chiến và cách mạng của làng cũng được gắn biển để tôn vinh những chiến công anh dũng của các anh hùng dân tộc.
Di sản văn hóa độc đáo
Làng Gốm Bát Tràng là một nơi nổi tiếng với những tác phẩm gốm tinh xảo và độc đáo của người Việt. Tuy nhiên, không chỉ có những sản phẩm nghệ thuật tinh tế, ngôi làng này còn chứa đựng trong mình một kho tàng văn hóa đặc biệt. Văn hóa của người Việt được thể hiện qua những giá trị tinh thần và biểu tượng sâu sắc của ngôi làng này.
Ngoài việc giữ gìn và phát triển những giá trị truyền thống, Làng gốm Bát Tràng cũng không ngừng đổi mới để duy trì sự hấp dẫn và thu hút của mình. Những tác phẩm nghệ thuật ở đây không chỉ là kết quả của sự nỗ lực và tài năng của con người, mà còn là kết quả của sự gắn kết giữa con người và những nguyên liệu tự nhiên.
Từ việc sản xuất gốm truyền thống đến việc tạo ra những sản phẩm hiện đại, Làng Gốm Bát Tràng đã và đang tạo nên một di sản văn hóa đặc biệt. Sự kết hợp giữa truyền thống và sự đổi mới, sự gắn kết giữa con người và những tác phẩm nghệ thuật đã làm cho ngôi làng này trở thành một địa điểm du lịch hấp dẫn và đáng trân trọng.
Lời kết
Gốm sứ Bát Tràng không chỉ là một di sản văn hóa vật chất và phi vật chất, mà còn là một biểu tượng quan trọng của văn hóa dân tộc Việt Nam. Những tác phẩm gốm sứ Bát Tràng đã được duy trì và truyền lại qua các thế hệ, góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của đất nước.
Ngoài ra, làng gốm Bát Tràng còn là một trong những điểm đến nổi tiếng của du lịch Việt Nam. Du khách có thể tới đây để tìm hiểu về lịch sử, nghệ thuật và kỹ thuật làm gốm của người Việt. Làng gốm Bát Tràng cũng đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế và xã hội của địa phương, tạo ra cơ hội việc làm cho người dân địa phương và thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp trong và ngoài nước.
Vì vậy, việc bảo tồn và phát huy làng gốm Bát Tràng là vô cùng quan trọng. Cần có sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng, cộng đồng và doanh nghiệp để đảm bảo rằng nghề làm gốm này sẽ được duy trì và phát triển trong tương lai, đóng góp vào sự phát triển của đất nước và giữ gìn những giá trị văn hóa dân tộc.
[adinserter block="5"]
